Kayalarýn tek eksenli basýnç dayanýmýnýn belirlenmesi, kaya oluþumlarý içindeki mühendislik yapýlarýnýn tasarýmý için büyük önem taþýmaktadýr. Tek eksenli basýnç dayanýmý deneyinin yapýlmasý için uygun olan karot örneklerinin hazýrlanmasý ile ilgili zorluklar, dolaylý deney yöntemlerinin geliþtirilmesine yol açmaktadýr. Bu çalýþmada, Brazilian deneyinin tek eksenli basýnç dayanýmýnýn tahmininde kullanýlabilirliðinin ve tek eksenli basýnç dayanýmý (UCS) ile Brazilian çekme dayanýmý (BTS) arasýndaki iliþkinin araþtýrýlmasý amaçlanmýþtýr. Bu amaçla, 3 farklý maden sahasýndan alýnan 8 magmatik, 1 metamorfik ve 5 sedimanter olmak üzere 14 farklý kaya türü üzerinde yapýlan 482 adet Brazilian çekme dayanýmý ve 450 adet tek eksenli basýnç dayanýmý deney verisi kullanýlmýþtýr. Birinci kýsýmda, BTS deðerlerinin UCS deðerleri ile iliþkilendirilebilmesi için ayný sondaj kuyusunda, litolojide, çapta ve birbirine yakýn (mesafesi 1 metreden az) numunelerden seçilen 206 çift deney verisi kullanýlmýþtýr. Magmatik, metamorfik ve sedimanter kaya sýnýflarý için yapýlan regresyon analizlerinde düþük determinasyon katsayýsý (R2) deðerleri elde edilmiþtir. Bu durumun, numunelerin belirli kriterlere göre seçilmiþ olmasýna raðmen mikro fisürlerin sýklýðý ve yayýlýmý ile dolgu içeriðinin kaya dayanýmýnda heterojenliðe neden olmasýndan kaynaklandýðý düþünülmektedir. Bu nedenle ikinci kýsýmda her bir kaya türündeki tüm UCS ve BTS deney sonuçlarýnýn Eurocode 7’ye göre karakteristik deðerleri belirlenmiþ ve analizler tekrarlanmýþtýr. Doðrusal ve doðrusal olmayan regresyon analizlerinde yüksek bir R2 (0,83 ve 0,92) ile güçlü bir iliþki tespit edilmiþtir ve tüm kaya türleri için genel bir denklem türetilmiþtir. Tüm kaya türlerinde dayaným oraný (UCS/BTS) deðerlerinin 5,2 ile 12,0 arasýnda deðiþtiði ve literatür ile uyumlu olduðu tespit edilmiþtir. "Bu çalýþma birinci sýrada yer alan yazarýn tezinden üretilmiþtir. ORCID NO: 0000-0002-1348-7538"
Anahtar Kelimeler: Tek eksenli basýnç dayanýmý, Brazilian çekme dayanýmý, Dayaným oraný, Karakteristik deðer
|
